Ο προαθλητικός έλεγχος (καρδιολογικός) σε όλες τις ηλικίες έχει λάβει μεγάλη έκταση τα τελευταία χρόνια, κυρίως εξαιτίας της μεγάλης δημοσιότητας περιστατικών αιφνίδιου θανάτου στην άθληση. Ο αιφνίδιος θάνατος στη διάρκεια αθλητικής δραστηριότητας ή και γενικότερα φυσικής άσκησης αποτελεί ένα τραγικό, αλλά ευτυχώς σπάνιο γεγονός. Συνήθως αφορά αθλητές με κάποιο αδιάγνωστο καρδιαγγειακό νόσημα ή καρδιολογικούς ασθενείς με πλημμελή έλεγχο και παρακολούθηση.
Ο προαθλητικός έλεγχος επομένως έχει σαν πρώτο στόχο την πρόληψη του αιφνίδιου θανάτου κατά τη διάρκεια της άσκησης,την διάγνωση παθολογικών καταστάσεων που αποκλείουν την πλήρη άθληση, καθώς επίσης και άλλων που δεν την αποκλείουν, αλλά απαιτούν ειδικές προφυλάξεις και παρακολούθηση.
Προαθλητικός έλεγχος :Ατομικό αναμνηστικό
Κάθε αθλητής θα πρέπει να ελέγχεται για συμπτώματα θωρακικού άλγους ή δυσφορίας κατά την άσκηση, συγκοπτικά ή προσυγκοπτικά επεισόδια, δύσπνοια ή εύκολη κόπωση μη συμβατή με το επίπεδο της σωματικής αθλητικής δραστηριότητας, συστολική υπέρταση ή προηγού μενο καρδιακό φύσημα.
Προαθλητικός έλεγχος :Οικογενειακό ιστορικό
Πρέπει να γίνονται ερωτήσεις για το αν κάποιο μέλος της οικογένειας είχε εμφανίσει καρδιακό επεισόδιο ή αιφνίδιο θάνατο πριν την ηλικία των 50 ετών λόγω καρδιαγγειακής νόσου, καθώς και αν υπάρχει ιστορικό HCM (υπερτροφικής μυοκαρδιοπάθειας), διατατικής μυοκαρδιοπάθειας, ARVC(αρρυθμιογόνου δυσπλασίας της δεξιάς κοιλίας , συνδρόμου Marfan, κλινικά σημαντικών αρρυθμιών και συνδρό μου μακρού QT ή άλλου είδους καναλοπάθειας. Ση μαντική είναι η συμβολή του σε υποκλινικές μορφές νόσων αλλά και στην εντόπιση πιθανής μυοκαρδίτιδας (ειδικά της οικογενούς μορφής της που μπορεί να κρύβει αρρυθμιογόνο μυοκαρδιοπάθεια της αριστερής κοιλίας – ALVC).
Προαθλητικός έλεγχος :Κλινική εξέταση
Σε αυτήν συμπεριλαμβάνεται η ακρόαση της καρδιάς σε ύπτια και καθιστή θέση, η ψηλάφηση των σφύξεων των μηριαίων αρτηριών, η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και στα δύο άκρα σε καθιστή θέση και ο έλεγχος για οφθαλμολογικά ή μυοσκελετικά ευρήματα ενδεικτικά συνδρόμου Marfan (π.χ. μεγαλακρία). .
Προαθλητικός έλεγχος :Ηλεκτροκαρδιογράφημα
Το 2010 η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εται ρεία έδωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες για την ερμηνεία του ΗΚΓ των αθλητών και το 2012 ανακοινώθηκαν τα ειδικά κριτήρια του Seattle. Τα ανανεωμένα κριτήρια που ανακοινώθηκαν το 2014 χωρίζουν τα ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα σε τρεις κατηγορίες στις οποίες περιλαμβάνονται από φυσιολογικές παραλλαγές του ΗΚΓ , έως ασυμπτωματικοί αθλητές έχοντας είτε ένα από τα αναφερόμενα κριτήρια που δεν χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης είτε τουλάχιστον δύο εξ αυτών οπότε αντιμετωπίζονται ως επί παθολογικού,μέχρι ηλεκτροκαρδιογραφικά ευρήματα που χρήζουν περαιτέρω καρδιολογικού ελέγχου.
Προαθλητικός έλεγχος :Υπερηχογράφημα καρδιάς
Πρέπει να πραγματοποιείται σε αθλητές υψηλών επιδόσεων, που επιδί δονται σε ιδιαίτερα ανταγωνιστικά αθλήματα και σε κάθε αθλητή με οικογενειακό ιστορικό υπερτροφί ας αριστερής κοιλίας, ARVC ή αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, καθώς και σε περιπτώσεις με παθολογικό ΗΚΓ ή συμπτωματολογία κατά τη διάρκεια της άσκη- σης. Σε συνδυασμό με τη μαγνητική τομογραφία καρδιάς (MRI) παρέχει μια πιο λεπτομερή δομική και λειτουργική αξιολόγηση της καρδιάς και αναδεικνύει περιοχές ίνωσης και μικροανευρυσμάτων.
Προαθλητικός καρδιολογικός έλεγχος σε παιδιά σχολικής ηλικίας
Κάθε χρόνο το φθινόπωρο με την έναρξη των σχολείων γίνεται λόγος για τον προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο σε παιδιά σχολικής ηλικίας, που είτε πρόκειται απλά να συμμετέχουν στις συνήθεις αθλοπαιδιές του σχολείου ή να συμμετάσχουν σε κάποια οργανωμένη ομάδα, με συγκεκριμένες ώρες προπόνησης , αγώνες, πρωταθλήματα κλπ.
Γιατί είναι σημαντικός και τι περιλαμβάνει ο προαθλητικός έλεγχος (καρδιολογικός) σε αυτές τις ηλικίες;
Ο πλήρης προληπτικός προαθλητικος έλεγχος (καρδιολογικός) πρέπει να περιλαμβάνει την κλινική εξέταση από καρδιολόγο, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και το έγχρωμο triplex καρδιάς και μεγάλων αγγείων. Αυτά τα τρία στοιχεία συμπληρώνουν και δεν αντικαθιστούν το ένα το άλλο, ενώ ο συνδυασμός τους αποτελεί έναν πλήρη και ενδελεχή έλεγχο που προστατεύει το παιδί από όλα εκείνα τα άσχημα συμβάντα που ακούμε κάποιες φορές στις ειδήσεις να συμβαίνουν σε νεαρούς αθλητές την ώρα της άσκησης.
Ο εξειδικευμένος και έμπειρος καρδιολόγος είναι σε θέση τις περισσότερες φορές με την ακρόαση να διαχωρίσει το υγιές παιδί με το αθώο φύσημα από το παιδί του οποίου το φύσημα οφείλεται σε κάποιο παθολογικό αίτιο όπως σε κάποια επικοινωνία ή έλλειμμα (τρυπούλα) μεταξύ των καρδιακών κοιλοτήτων, σε κάποια στενή βαλβίδα κλπ . Παρατηρεί τον τρόπο αναπνοής του παιδιού, ψηλαφά τις σφύξεις στα χέρια και στα πόδια , ακροάζεται εκτός από την καρδιά και τα πνευμόνια του και βγάζει, ήδη με την εξέταση , πολύ σημαντικά συμπεράσματα για την υγεία του παιδιού.
Όμως, υπάρχουν παραλλαγές του φυσιολογικού, απλές ή και πιο σύμπλοκες παθήσεις, οι οποίες οφείλονται σε ηλεκτρική δυσλειτουργία της καρδιάς και γίνονται αντιληπτές μόνο στο ηλεκτροκαρδιογράφημα. Τέτοιες είναι η καλοήθης και πολύ συνηθισμένη αναπνευστική αρρυθμία, οι απλές μεμονωμένες έκτακτες συστολές, αλλά και οι πιο σύμπλοκες καταστάσεις, όπως το σύνδρομο του παρατεταμένου QTc, το σύνδρομο Brugada, το σύνδρομο Wolff-Parkinson-White, των οποίων η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση μπορούν να κάνουν τη διαφορά σε ένα φαινομενικά υγιές παιδί.
Το τρίτο σκέλος του προληπτικού προαθλητικού καρδιολογικού ελέγχου στα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι το έγχρωμο triplex καρδιάς και μεγάλων αγγείων. Το triplex καρδιάς και μεγάλων αγγείων είναι αυτό που τελικά θα μας επιβεβαιώσει μια υγιή καρδιά, έτοιμη να ανταπεξέλθει σε οποισδήποτε αθλητική δραστηριότητα, Παράλληλα θα μας αποκλείσει παθήσεις που μπορεί να είναι σπάνιες στο γενικό πληθυσμό, είναι, ωστόσο, πολύ σοβαρές και συνήθως με άσχημη έκβαση.όπως η υπερτροφική καρδιομυοπάθεια, η σπογγώδης καρδιομυοπάθεια, η αρρυθμιογόνος δεξιά κοιλία,η ανώμαλη έκφυση των στεφανιαίων αρτηριών κλπ. Σε αυτές τις παθήσεις τα ευρήματα από την κλινική εξέταση μπορεί να είναι πολύ ήπια και δυσανάλογα σε σχέση με την βαρύτητα της νόσου και εύκολα ξεγελούν τα αυτιά και τα μάτια μας, ενώ και το καρδιογράφημα δεν είναι απαραίτητο ότι θα βοηθήσει. Έρχεται λοιπόν το triplex να ανιχνεύσει και να κάνει τη διαφορά στην έκβαση τέτοιου είδους σοβαρότατων ασθενειών, των οποίων τα συμπτώματα εκδηλώνονται δυστυχώς κυρίως κατά την έντονη σωματική δραστηριότητα.
Τέλος, θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο προαθλητικός έλεγχος, δηλαδή η εξέταση από καρδιολόγο, το ηλεκτροκαρδιογράφημα και το έγχρωμο triplex καρδιάς, είναι ακίνδυνος (χωρίς κανενός είδους ακτινοβολία για το παιδί) και ανώδυνος, ενώ πραγματοποιείται σε μια ηλικία που τα περισσότερα παιδιά συνεργάζονται με το γιατρό, ώστε τα αποτελέσματα να είναι έγκυρα και αξιόπιστα.