Ο όρος «στεφανιαία νόσος» περιγράφει τη στένωση των στεφανιαίων αρτηριών, η οποία προκαλείται από το σχηματισμό αθηρωματικών πλακών εντός του αυλού τους. Οι στεφανιαίες αρτηρίες αιματώνουν τον καρδιακό μυ και τον τροφοδοτούν με τα απαραίτητα συστατικά για τη λειτουργία του. Εξαιτίας της στενώσεως, ο καρδιακός μυς δεν τροφοδοτείται επαρκώς με αίμα –ιδιαίτερα σε καταστάσεις που αυτός έχει αυξημένες ανάγκες- και έτσι προκαλείται η «μυοκαρδιακή ισχαιμία». H στεφανιαία νόσος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες.
Πώς δημιουργείται η στεφανιαία νόσος;
Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων η στεφανιαία νόσος δημιουργείται από τη σταδιακή συσσώρευση αθηρωματικού υλικού εντός του αυλού των αρτηριών που προκαλεί ισχαιμία του μυοκαρδίου. Το αθηρωματικό υλικό είναι ένα μαλακό, λιπώδες υλικό το οποίο δημιουργείται στην έσω επιφάνεια των αρτηριών από την αλληλεπίδραση με κύτταρα του αίματος και παράγοντες πήξης στοιχεία καθώς και τα λίπη που μεταφέρονται με το αίμα. Η εναπόθεση ασβεστίου επάνω στην αθηρωματική πλάκα με την πάροδο του χρόνου προκαλεί τη σκλήρυνσή της .
Παράγοντες κινδύνου για στεφανιαία νόσο:
- Άνδρες > 40 ετών . Διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες. Όμως ,καθώς οι γυναίκες μεγαλώνουν (ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση ) , ο κίνδυνος γι’αυτές αυξάνει σχεδόν ανάλογα με εκείνον των ανδρών.
- Ατελή γονίδια (κληρονομικότητα )
- Σακχαρώδης διαβήτης
- Αρτηριακή υπερταση αυξάνει τον κίνδυνο για στεφανιαία νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια.
- Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης , (ιδίως LDL)
- Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται με υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων , υψηλή αρτηριακή πίεση , υπερβολική συγκέντρωση λίπους γύρω από την μέση , και υψηλά επίπεδα ινσουλίνης.
- Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια .
- Προϋπάρχουσα αρτηριοσκλήρυνση ή σκλήρυνση των αρτηριών σε άλλο σημείο του σώματος (εγκεφαλικό επεισόδιο και ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής)
- Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η κατάχρηση αλκοόλ , η έλλειψη φυσικής άσκησης και το άγχος.
Υψηλοτέρα από τα φυσιολογικά επίπεδα ενός αμινοξέος που ονομάζεται ομοκυστείνη , σχετίζονται επίσης με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος .
Στεφανιαία νόσος :Εκδηλώσεις
Ο πόνος (στηθάγχη) αποτελεί τη συνήθη εκδήλωση της ανεπαρκούς αιμάτωσης του μυοκαρδίου και εκδηλώνεται ως δυσφορία στο κέντρο του θώρακα, και μπορεί να μοιάζει με σφίξιμο, κάψιμο ή πίεση .Η στηθάγχη μπορεί να αντανακλά στα δυο χέρια, στον τράχηλο , την κάτω γνάθο , τη μεσοπλάτια χώρα και το επιγάστριο. Ορισμένες φορές, όταν ο πόνος είναι έντονος, παρουσιάζονται ιδρώτας, ναυτία ή εμετός.
Στις εκδηλώσεις της στεφανιαίας νόσου περιλαμβάνονται:
1. Ασυμπτωματική φάση. Οι ασθενείς που δεν έχουν σοβαρές στενώσεις των στεφανιαίων αρτηριών μπορεί να μην εμφανίζουν συμπτώματα, παρά την παρουσία αθηρωματικών αλλοιώσεων στα στεφανιαία αγγεία. Σε αρκετούς όμως ασθενείς ακόμα και επί παρουσίας σοβαρών στενώσεων στα στεφανιαία, δεν εμφανίζεται κανένα προειδοποιητικό σύμπτωμα (ιδίως σε διαβητικούς ) και σε αυτούς η παρουσία της στεφανιαίας νόσου είναι ιδιαίτερα «ύπουλη» και επικίνδυνη.
Πολλές φορές όταν ο αυλός ενός στεφανιαίου αγγείου αποφράσσεται σταδιακά, γειτονικά σε αυτό αγγεία τα οποία και τροφοδοτούν την ίδια ή γειτονικές περιοχές διατείνονται και αυξάνουν τη ροή τους, βοηθώντας έτσι στην αναπλήρωση του στενωμένου αγγείου και την κάλυψη των αναγκών της περιοχής αυτής.. Αυτό αποτελεί την «παράπλευρη κυκλοφορία» και βοηθά στην προφύλαξη πολλών ασθενών από ενδεχόμενο έμφραγμα του μυοκαρδίου, παρακάμπτοντας στην ουσία την αποφραγμένη αρτηρία. Παράπλευρο δίκτυο μπορεί επίσης να αναπτυχθεί και μετά από ένα έμφραγμα,
2. Η σταθερή στηθάγχη. Ο στηθαγχικός πόνος εμφανίζεται κατά τη διάρκεια σωματικής δραστηριότητας ή κατά τη διάρκεια έντονου συναισθηματικού stress και γενικά αποτελεί μία σχετικά καλοήθη κλινική κατάσταση προσφέροντας τη δυνατότητα για την επιλογή και την εφαρμογή κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής.
3. Η ασταθής στηθάγχη. Ο στηθαγχικός πόνος εμφανίζεται σε συνθήκες ηρεμίας και αποτελεί πιο επικίνδυνη μορφή στεφανιαίας νόσου,χαρακτηριζόμενη και ως προεμφραγματική στηθάγχη. Πρέπει να αντιμετωπίζεται με εισαγωγή σε νοσοκομείο, και χορήγηση κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής ώστε να αποφευχθεί η εξέλιξη προς έμφραγμα του μυοκαρδίου.
4. Οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Είναι η νέκρωση μιας περιοχής του καρδιακού μυός και εκδηλώνεται με τυπική στηθάγχη, η οποία όμως είναι παρατεταμένης διάρκειας, δεν υφίεται με την ανάπαυση και διαρκεί περισσότερο από μισή ώρα. Επιβάλλεται η άμεση μεταφορά του ασθενούς σε νοσοκομείο, ώστε να αντιμετωπιστεί άμεσα με καρδιακό καθετηριασμό (στεφανιογραφία) και αγγειοπλαστική.
5. Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. Αποτελεί τη δραματικότερη εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου. Το 80% περίπου των αιφνιδίων καρδιακών θανάτων οφείλονται στη στεφανιαία νόσο και τις επιπλοκές της ενώ οι μισοί περίπου θάνατοι που οφείλονται σε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου θανάτων εκδηλώνονται ως αιφνίδιοι θάνατοι. Δυστυχώς σε ποσοστό περίπου 25% ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αποτελεί την πρώτη και μοιραία εκδήλωση της στεφανιαίας νόσου.
Στεφανιαία νόσος :Πού οφείλεται το έμφραγμα;
Ο καρδιακός μυς χρειάζεται οξυγόνο για να ζήσει. Το έμφραγμα προκύπτει όταν η ροή του αίματος, η οποία και τροφοδοτεί την καρδιά με το απαραίτητο οξυγόνο, μειωθεί σοβαρά ή διακοπεί πλήρως. Αυτό συμβαίνει όταν τα στεφανιαία αγγεία που είναι υπεύθυνα για την αιμάτωση του μυοκαρδίου, εμφανίσουν στενώσεις σαν αποτέλεσμα της αθηρωμάτωσης, της εναπόθεσης δηλαδή χοληστερόλης και άλλων ουσιών στο τοίχωμα τους, οργανώνοντας έτσι τις λεγόμενες αθηρωματικές πλάκες. Όταν μια τέτοια πλάκα ραγεί, ένας θρόμβος αίματος σχηματίζεται γύρω από την περιοχή της σχάσης που μπορεί να αποκλείσει τον αυλό του αγγείου και να παρεμποδίσει τη ροή του αίματος. Η επακόλουθη στέρηση του οξυγόνου και των λοιπών συστατικών του αίματος προς τον καρδιακό μυ ονομάζεται ισχαιμία. Όταν τώρα εξαιτίας της ισχαιμίας αυτής επέλθει θάνατος καρδιακών κυττάρων, αυτό ονομάζεται έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Άλλες αιτίες εμφράγματος πέρα από τη στεφανιαία νόσο
Σε μερικές περιπτώσεις και χωρίς ξεκάθαρο λόγο μπορεί σε κάποιο σημείο ενός στεφανιαίου αγγείου να εμφανιστεί σπασμός του τοιχώματος Όταν συμβεί αυτό, η ροή του αίματος σε αυτό το αγγείο μειώνεται ή και σταματά. . Το φαινόμενο αυτό μπορεί να εμφανιστεί τόσο σε ένα υγιές αγγείο όσο και σε ένα αθηρωματικό αγγείο χωρίς σοβαρή στένωση. Ένα σοβαρό και εμμένον επεισόδιο σπασμού μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα. Άλλη σπανιότερη αιτία αποτελεί ο αυτόματος διαχωρισμός ενός στεφανιαίου αγγείου, κατά τον οποίο το τοίχωμα της αρτηρίας υφίσταται ένα αιφνίδιο «σκίσιμο».
Στεφανιαία νόσος :Ποια η θεραπεία;
Η στεφανιαία νόσος είναι κατάσταση αντιμετωπίσιμη αν όχι θεραπεύσιμη. Νέες φαρμακευτικές ουσίες που βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα των ασθενών αλλά και το σημαντικότερο, παρατείνουν και την επιβίωσή τους εμφανίζονται και δοκιμάζονται σχεδόν καθημερινά
Πιο εντυπωσιακή ακόμη είναι η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στην επεμβατική καρδιολογία η οποία με την αγγειοπλαστική των στεφανιαίων αρτηριών και τη χρήση των πλέον σύγχρονων μπαλονιών και μεταλλικών ελασμάτων (stents), μπορεί να αντιμετωπίσει τη μεγάλη πλειοψηφία των ασθενών που δεν αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά,. Όταν και η αγγειοπλασική δεν μπορεί να δώσει λύση η αορτοστεφανιαία παράκαμψη, (by-pass), παραμένει η ενδεδειγμένη θεραπευτική επιλογή
Γενικά η στεφανιαία νόσος είναι πάθηση ύπουλη που απαιτεί συνεχή ευαισθητοποίηση και εγρήγορση τόσο από την πλευρά του πάσχοντος, όσο και από την πλευρά του θεράποντος ιατρού. Η νόσος συνήθως εκδηλώνεται αιφνίδια και είναι δυνητικά θανατηφόρα. . Πρωταρχικής σημασίας είναι η εντόπιση των ασυμπτωματικών ασθενών , που έχουν πολλούς παράγοντες κινδύνου για εκδήλωση στεφανιαίας νόσου. Στους ασθενείς αυτούς η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου (πρωτογενής πρόληψη), είτε με υγιεινό τρόπο ζωής, είτε με φαρμακευτική υποστήριξη είναι το σημαντικότερο μέτρο που μπορεί δυνητικά να τροποποιήσει την φυσική πορεία της νόσου και να περιορίσει τις δραματικές συνέπειές της.